آدرس: خيابان امام
بناي شكوهمند ارك تبريز بازمانده مسجدي است كه در فاصله سالهاي ٧١٦تا ٧٢٤ ه٠ق به همت تاج الدين عليشاه جيلان تبريزي ،وزير اولجايتو و بهادر خان از ايلخانان مغول ساخته شد٠قسمت جنوبي اين مسجد داراي طاق بزرگي بود و مورخان نوشته اند:به علت فرو نشستن بنيان و تعجيل در اتمام آن ، طاق مذكور شكسته و فروريخته است٠بنايي كه اكنون به صورت سه ديوار بلند به شكل ايوان ديده ميشود،قسمت مسقف مسجد بود كه عرض و ارتفاع آن هر يك حدود ٣٠ متر است٠ در حفريات اخير دريافتند كه ٧متر از ديوارها در زير خاك مانده است٠ عرض ديوارا حدود ١٠ متر است و در داخل ، مركب از دو ديوار عريض و مستحكم است كه در چند مرحله به وسيله طاقهاي متعدد متصل شده اند٠ اين بناي عظيم در بيشتر سفرنامه ها و تواريخ وصف شده است٠ابن بطوطه مي نويسد در بيرون از مسجد از دست راست مدرسه و از دست چپ زاويه اي وجود دارد و صحن آن با سنگ هاي مرمر فرش گرديده و ديوارها با كاشي پوشانده شده و جوي آبي از وسط آن مي گذرد و انواع درختان و موها و ياسمين در آن به عمل آورده اند٠ حمد الله مستوفي معاصر عليشاه مي نويسد : مسجد جامع بزرگي است كه صحن آن ٢٥ گز در ٢٠٠ است و در او صفه اي بزرگ از ايوان كسري به مداين بزرگتر٠بدر الدين محمود العيني مي نويسد :در وسط صحن مسجد حوض مربعي بود كه هر ضلع آن ١٥٠ زراع طول داشت و سكويي در وسط آن بود كه در هر سوي آن از دهان مجسمه شير ، آب فرو ميريخت ٠ بالاي سكو نيز فواره هشت گوشي بود كه دو دهانه آب پران داشت ، طاق نوك تيز محراب به وسيله دو ستون مسي اندلسي نگاه داشته ميشد و قاب محراب با طلا و نقره تزئين ونقاشي شده بود٠ چراغهاي مزين به زر و سيم با زنجيرهاي مسي از سقف آويزان بودندو داخل طاق را روشن مي كردندو پنجره هاي مشبك نيز هر كدام ٢٠ شيشه دايره اي مزين به طلا و نقره داشت٠ تاجر ونيزي كه حدود سال ٨٨٦ ه٠ق سومين سال سلطنت سلطان يعقوب آق قويونلو از تبريز ديدن كرده مي نويسد: جامع عليشاه بلندترين بناهاي تبريز و داراري صحن بزرگي است ٠ در ميان صحن حوضي دارد كه چهار گوش است، درازا و پهناي آن هز كدام به اندازه صدقدم و ژرفايش شش پاست و پلكاني از كنار استخر به ايوان آن منتهي ميشود٠ طاق شبستان مسجد به قدري بلند است كه اگر كمان كشي تيري در كمان مناسبي قرار دهد و رها كند هرگز به طاق شبستان نمي رسد٠ دور مسجد را با سنگهاي نفيسي طاق بندي كرده اند و طاق روي ستونهايي از مرمر قرار دارد و مرمر به اندازه اي ظريف و شفاف است كه به بلور نفيس مي ماند٠ اين مسجد سه در دارد كه هر كدام طاقي به عرض ٤٠ و بلندي ٢٠پا دارد ٠ ستونهاي دو سوي درها از سنگ مرمر نيست بلكه از سنگهاي الوان ساخته شده است٠ بقيه طا ق با گچ مقرنس كاري و تزئين شده است٠ مرتضي ميزرا پسر عم نادر ميرزا مولف تاريخ و جغرافياي دارالسطنه تبريز در سال ١٢٩٨ ه٠ق از ارگ عليشاه يدن كرد و مشخصات بقاياي اين بنا را شرح داد ٠٦٠ سال پس از او دونالدويلبر مولف كتاب معماري اسلامي ايران در دوره ايلخانان علاوه بر توصيف دقيق بازمانده بنا ، نقشه جالبي از آن ترسيم كرد ٠ از اين اطلاعات معلوم ميشود كه اين بنا در زمان تاج الدين عليشاه مسجد جامع شهر و مزين به كاشي و ازاره سنگي و ستونهاي مرمري و كتيبه ها و گچبريهاي زيبايي بد و بعدها رو به ويراني نهاده و متروك شده است٠ در دوران قاجاريه صحن ، محل زاويه و مدرسه عليشاه مبدل به انبار غلات و مخزن مهمات قشون گرديد و حصاري درو آن كشيده شده و به نام ارگ مشهور شد٠ ارگ تبريز بارها هدف گلوله توپ مهاجمان قرار گرفت و آسيب زيادي به ديوارهاي آن وارد آمد٠ در زمان مشروطيت هم بناهاي اطراف آن محزن مهمات دولتي بود٠ اين مخزن به دست مشروطه خواهان افتاد و باعث تقويت آنان گرديد٠ازگ تبريز هميشه به صورت سنگري مستحكم و مسلط بر شهر تبريز محسوب ميشده است ٠ در اوايل حكومت پهلوي ، صحن ارگ به صورت گردشگاه عمومي در آمد و باغ ملي نام گرفت ٠در حال حاضر در محوطه ارگ مصلاي جديد امام و مجموعه فرهنگي بزرگي در دست احداث است
بناي شكوهمند ارك تبريز بازمانده مسجدي است كه در فاصله سالهاي ٧١٦تا ٧٢٤ ه٠ق به همت تاج الدين عليشاه جيلان تبريزي ،وزير اولجايتو و بهادر خان از ايلخانان مغول ساخته شد٠قسمت جنوبي اين مسجد داراي طاق بزرگي بود و مورخان نوشته اند:به علت فرو نشستن بنيان و تعجيل در اتمام آن ، طاق مذكور شكسته و فروريخته است٠بنايي كه اكنون به صورت سه ديوار بلند به شكل ايوان ديده ميشود،قسمت مسقف مسجد بود كه عرض و ارتفاع آن هر يك حدود ٣٠ متر است٠ در حفريات اخير دريافتند كه ٧متر از ديوارها در زير خاك مانده است٠ عرض ديوارا حدود ١٠ متر است و در داخل ، مركب از دو ديوار عريض و مستحكم است كه در چند مرحله به وسيله طاقهاي متعدد متصل شده اند٠ اين بناي عظيم در بيشتر سفرنامه ها و تواريخ وصف شده است٠ابن بطوطه مي نويسد در بيرون از مسجد از دست راست مدرسه و از دست چپ زاويه اي وجود دارد و صحن آن با سنگ هاي مرمر فرش گرديده و ديوارها با كاشي پوشانده شده و جوي آبي از وسط آن مي گذرد و انواع درختان و موها و ياسمين در آن به عمل آورده اند٠ حمد الله مستوفي معاصر عليشاه مي نويسد : مسجد جامع بزرگي است كه صحن آن ٢٥ گز در ٢٠٠ است و در او صفه اي بزرگ از ايوان كسري به مداين بزرگتر٠بدر الدين محمود العيني مي نويسد :در وسط صحن مسجد حوض مربعي بود كه هر ضلع آن ١٥٠ زراع طول داشت و سكويي در وسط آن بود كه در هر سوي آن از دهان مجسمه شير ، آب فرو ميريخت ٠ بالاي سكو نيز فواره هشت گوشي بود كه دو دهانه آب پران داشت ، طاق نوك تيز محراب به وسيله دو ستون مسي اندلسي نگاه داشته ميشد و قاب محراب با طلا و نقره تزئين ونقاشي شده بود٠ چراغهاي مزين به زر و سيم با زنجيرهاي مسي از سقف آويزان بودندو داخل طاق را روشن مي كردندو پنجره هاي مشبك نيز هر كدام ٢٠ شيشه دايره اي مزين به طلا و نقره داشت٠ تاجر ونيزي كه حدود سال ٨٨٦ ه٠ق سومين سال سلطنت سلطان يعقوب آق قويونلو از تبريز ديدن كرده مي نويسد: جامع عليشاه بلندترين بناهاي تبريز و داراري صحن بزرگي است ٠ در ميان صحن حوضي دارد كه چهار گوش است، درازا و پهناي آن هز كدام به اندازه صدقدم و ژرفايش شش پاست و پلكاني از كنار استخر به ايوان آن منتهي ميشود٠ طاق شبستان مسجد به قدري بلند است كه اگر كمان كشي تيري در كمان مناسبي قرار دهد و رها كند هرگز به طاق شبستان نمي رسد٠ دور مسجد را با سنگهاي نفيسي طاق بندي كرده اند و طاق روي ستونهايي از مرمر قرار دارد و مرمر به اندازه اي ظريف و شفاف است كه به بلور نفيس مي ماند٠ اين مسجد سه در دارد كه هر كدام طاقي به عرض ٤٠ و بلندي ٢٠پا دارد ٠ ستونهاي دو سوي درها از سنگ مرمر نيست بلكه از سنگهاي الوان ساخته شده است٠ بقيه طا ق با گچ مقرنس كاري و تزئين شده است٠ مرتضي ميزرا پسر عم نادر ميرزا مولف تاريخ و جغرافياي دارالسطنه تبريز در سال ١٢٩٨ ه٠ق از ارگ عليشاه يدن كرد و مشخصات بقاياي اين بنا را شرح داد ٠٦٠ سال پس از او دونالدويلبر مولف كتاب معماري اسلامي ايران در دوره ايلخانان علاوه بر توصيف دقيق بازمانده بنا ، نقشه جالبي از آن ترسيم كرد ٠ از اين اطلاعات معلوم ميشود كه اين بنا در زمان تاج الدين عليشاه مسجد جامع شهر و مزين به كاشي و ازاره سنگي و ستونهاي مرمري و كتيبه ها و گچبريهاي زيبايي بد و بعدها رو به ويراني نهاده و متروك شده است٠ در دوران قاجاريه صحن ، محل زاويه و مدرسه عليشاه مبدل به انبار غلات و مخزن مهمات قشون گرديد و حصاري درو آن كشيده شده و به نام ارگ مشهور شد٠ ارگ تبريز بارها هدف گلوله توپ مهاجمان قرار گرفت و آسيب زيادي به ديوارهاي آن وارد آمد٠ در زمان مشروطيت هم بناهاي اطراف آن محزن مهمات دولتي بود٠ اين مخزن به دست مشروطه خواهان افتاد و باعث تقويت آنان گرديد٠ازگ تبريز هميشه به صورت سنگري مستحكم و مسلط بر شهر تبريز محسوب ميشده است ٠ در اوايل حكومت پهلوي ، صحن ارگ به صورت گردشگاه عمومي در آمد و باغ ملي نام گرفت ٠در حال حاضر در محوطه ارگ مصلاي جديد امام و مجموعه فرهنگي بزرگي در دست احداث است
0 نظرات:
ارسال یک نظر