سراها و کاروانسراهای همدان

سراها و کاروانسراهای همدان

کاروانسراهای همدان، از نوع درون شهری است و به دو گروه عمده تقسیم می شوند: کاروانی، تجاری مانند: کاروانسرای گلشن و میرزاخانی، که هم تجاری هستند و هم محلی برای استراحت کاروانیان بوده اند.  تجاری: از این نوع، می توان به کاروانسرای صفرخان نو و شریفیه اشاره کرد. اکثر کاروانسراهای کاروانی، تجاری دارای حیاط مرکزی هستند و حجره ها در دو طبقه پیرامون حیاط مرکزی، بنا شده اند که حجره های طبقه پائین به عرضه کالا اختصاص دارند و حجره های طبقه بالا مخصوص استراحت و خواب کاروانیان بوده اند.

::  سراهای همدان

سرای تحدید : این کاروانسرا در راسته ذغالیها قرار گرفته که مخروبه شده است. سرای سبزواری: در ضلع جنوب غربی بازار (ورود از شرق خیابان باباطاهر است). سرای افتخاری: در شمال راسته اسکندریه (ورودی  از شرق خیابان باباطاهر است) سرای قدسیه: در راسته قبله در جنوب غربی بازار، دارای بیشترین تعداد حجره و محل انبار کالاست. سرای قبله : با 16 باب حجره در راسته قبله و جنوب غریب بازار واقع است و فعلاً محل انبار کالاست. سرای یعقوب یاری: در غرب بازار قرار گرفته و گرچه مخروبه است، لیکن واجد ارزش معماری است. سرای پیغمبر : در ضلع غربی بازار است و به علت مجاورت با مسجد پیغمبر به این نام مشهور شده است.  سرای دکتر مطلب: در شمال راسته پیمبر واقع شده و فعلاً محل انبار کالا شده است. سرای حاج ملا یوسف : در غرب راسته حسین خانی واقع شده و به محل انبار کالا تبدیل گردیده است. سرای دالان دراز : در شمال راسته حسین خانی واقع شده و به محل انبار کالا تبدیل گردیده است. سرای رنگرزها : در شمال راسته حسین خانی و روبروی سرای سید قربان، در حاضر فاقد هویت معماری اولیه است. سرای سید قربان : در شمال غربی راسته حسین خانی است و فعلاً متروکه است. سرای سینا: در شمال غربی بازار و در جوار بخش غربی سرای حسین خانی است. سرای مازوجی: در انتهای راسته حاج فضل الـله واقع است و اینکه کاربری غالب آن پشم فروشی است.  سرای نهاوندی : در شمال بازار واقع است و کاربری غالب آن پشم فروشی است. سرای گمرک : در شمال کاروانسرای حاج میرزا کاظم واقع است. درب اصلی ان از خیابان اکباتان می باشد و کاربری غالب آن ، فرش فروشی است. سرای روحیه : در ضلع شرقی سرای گمرک و از جنوب در مجاورت سرای آهن فروشان قرار دارد. سرای آهن فروش ها: در شمال شرقی سرای میرزا کاظم و شمال راسته آهک فروش هاست. کاربری غالب آن، آهن فروش است. سرای حاج ابوالحسن : در غرب بازار و جنوب راسته زرگرهاست و به نام بازار روز شهرت یافته است.

::  کاروانسراهای همدان

کاروانسرای قلمدانی: در شمال مسجد پیغمبر به وسعت تقریبی 500 متر مربع ، کاربری فعلی و دفتر تجاری است.  کاروانسرای صفرخانی و سرای نو: در ضلع شمال و شرق مسجد پیغمبر، در راسته فلسطین واقع است. ورودی آن در کنار ورودی سرای قلمدانی واقع است و با مساحت 4000 متر مربع، دارای 165 باب حجره است. این کاروانسرا به شماره 2088 مورخه 11/5/1377 به ثبت آثار تاریخی رسیده است. کاروانسرای شریفیه : واقع در بخش میانی بازار و محدود به راسته نخود بریزها، حلبی سازخانه، صحافخانه و علاقبندها می شود این کاروانسرا  به شماره 2087 مورخه 11/5/1377 ثبت شده است. کاروانسرای میرزا کاظم : در ضلع شرقی خیابان اکباتان واقع شده و ورودی ان از راسته سمساری هاست. این مجموعه در حال حاضر زیباترین  و سالم ترین سرای همدان است وسعت تقریبی آن 4000 مترمربع است و به شماره 2224 مورخه 23/5/1378 به ثبت رسیده است. کاروانسرای حسین خانی: در شمال شرقی کاروانسرای نو قرار دارد و درب های اصلی آن در جنوب شرقی کاروانسرا قرار دارد. این بنا متعلق به دوران فتحعلی شاه قاجار است و در حال حاضر محل انبار کالا شده و در گذشته علاوه بر انبار تجارتخانه هم بوده است. کاروانسرای گلشن: در خیابان اکباتان روبروی کاروانسرای حاج میرزا کاظم قرار دارد . و مدخل دیگر آن ، از وسط ضلع غربی به بازار صحافخانه مرتبط می گردد. احداث این بنا مربوط به اوایل دوران قاجاریه بوده و کاربری فعلی آن مرکز فروش گلیم و موکت ، پارچه و غیره می باشد.